Çiläbe elkäse Konşak rajonïnïñ tatar avïllarïnda jaşäüçe PO "Majak"
häläkät näticäsendä radiatsija täěsirenä duçar bulgan keşelärgä karata
däülät genotsidïna karşï piketta katnaşuçïlarnïñ
MÖRÄCÄGATE

Mäskäü şähäre, B.Ordïnka, 24/26 Atom ěnergijase buença federal’ agentlïk binasï janïnda

29 sentjabr’ 2006 el

"Vatan" xalïk-demokratijase partijase häm "Möselman xalïklarïnïñ üseş fondï" oeştïrgan piket "Kïştïm facigaseneñ" 49 ellïgïna bagïşlangan ide. Bu facigane keşelek tarixïndagï Çernobïl afätenä kadär iñ zur radiatsialï häläkät dip äjtergä bula. U vakïtta, PO "Majak"ta şartlau näticäsendä radioaktiv bolït täşkil itkän 80 tonnalap radioaktiv katnaşma kütärelä."Strontsij-90" matdäsennän torgan ul bolïtnïñ çikläre h 350x50 kilometrga suzïla. Çiläbe, Sverdlovsk häm Tömän ölkälärendä 20 meñ kv. kilometrdan artïk mäjdan zararlana, 124 meñ keşe nurlanïşka duçar bula. 1967 elnïñ jazïndagï korïlïk vakïtïnda radioaktiv tuzan taralu näticäsendä Könçïgïş Ural radioaktiv ězeneñ korbannar sanï tagïn 40 meñ keşegä arta...

Genotsid bilgeläre BMO (UNO) nïñ "Genotsid cinajaten buldïrmau häm anïñ öçen cäza birü turïndagï Konventsijasendä kvalifikatsijalänä. FGUP "PO MAJAK" däülät ěşxanäsendä häläkätlär häm şular arkasïnda çïkkan jugarï radiatsijale zararlï matdälär 1948 eldan bügenge köngä kadär jakïn-tirä avïllarda jaşäüçelärgä "citdi tän cäräxätläre häm akïl kimçelekläre" kiterä (stat’ja "b"). Däülät organnarï, bu xakta däülät fänni uçrezhdenielärneñ, tikşerenü näticälärennän belä torïp ta, tatar avïllarïnda jaşäüçelärgä normal’ şartlar tudïru buença, şulaj uk alarnï avïr zïjan kürüdän reabilitatsijaläü buença çara kürmilär. Monï "tulïsïnça jaki öleşçä juk itügä isäplängän tormïş şartlarïn belä torïp tudïru" (stat’ja "c") dip isäplärgä bula; radioaktiv nurlanïşnïñ tiskäre täěsire arkasïnda bu şulaj uk "mondïj törkem ěçendä balalar tudïrunï buldïrmauga isäplängän çaralar" (stat’ja "d") da bulïp tora.

Monnan tïş, telgä alïngan avïllarda jaşäüçelär bu urïnnarda küptännän gomer itüçe töp xalïklar da. Ěkologik hälakät tabigat’ belän tulaem bäjlängän keşelärneñ ěşçänlegenä tözälmäslek zïjan kiterde.

Tatar avïllarnï Möslim, Tatar Karabolkasïn (Karabulaknï), Musakajnï, Ust’-Bagarjaknï küçerep utïrtu turïnda xakimijat keşeläre vakïtïnda kajgïrtmadïlar. Alar kuşuï buença bu avïllarda jaşäüçelär, mäktäp balalarïn da kertep, zararlangan territorijalärdä häläkät näticälären beterügä mäcbüri räveştä tartïlalar: uñïşnï juk itüdä, küçerelgän avïllardan korïlmalarnï sütüdä katnaştïrïlalar... Şaktïj dozalarda radioaktiv nurlanïş algan ber gaepsez grazhdannar älegä kadär ělekke urïnnarda jaşilär. Asïlda alar galimnärgä, bigräk tä Radiatsion meditsinanïñ Ural fänni-praktik üzägennän (FIB-4), tikşerenü öçen tere material bulïp toralar. Bu institutnïñ ber fänni xezmätendä turïdan-turï şulaj dip äjtelä: "Möslim avïlï keşeläre Teça elgasï jarlarïna urnaşkan avïllarda jaşäüçe xronik, radiatsioñ jogïntïga nurlanïş itelgän barlïk xalïknï berläşterüçe unikal’ kogortaga kerälär (Teça elgasïnïñ original’ häm kiñäjtep alïngan kogortasï). Älege kogortanïñ xäzer keşe nurlanïş alganda kantserogen (rak häm lejkoz) häm genetik näticälärneñ ni däräcädä kurkïnïç ikänen bajaläü öçen dön’jaküläm ahämijate bar". Üz vatandaşlarïna şundïj mönäsäbätne, şundïj kup’ellïk dävamïlï unikal’ fänni tikşerenülär alïp barunï alga kitkän illärdä küz aldïna da kiterep bulmïj.

Dokumentlar jangannar arkasïnda (juri ut törtelgängä bik oşïj) jukka çïkkan, xäzer ul vakïjgalarda katnaşuçïlarnïñ kübese häläkätne beterüdä katnaşuçï statusnï ala almïj. Binihaja tïrïşlïk kuep andïj bäxetkä ireşüçe az sanlï keşelärne dä birelgän dokumentlarïnnan sud kararlarï belän mäxrüm itälär.

Avïr xäldägelärne dävalauga akça juk däräcäsendä genä birelä, kürelgän zïjan öçen tüläü juk. Östävenä, keşelärgä tormïş itü öçen ělementar şartlar da juk: suda agulï katnaşmalar bar, normal’ jullar, gaz juk, nihajat’ ěş urïnnarï juk.

Genotsid bilgeläre açïk kürenep tora. Balalar az tua, avïl ziratlarïna jañadan jaña korbannar östälep tora. Alar arasïnda inde jartï gasïr ělek afätkä ělägüçelärneñ balalarï, onïklarï da bar.

Ural tatarlarïnïñ facigase turïñda tulïrak mäg"lümatlarnï bezneñ sajttan da:

http: //nuclear.tatar.mtss.ru ,

şulaj uk uzgan gasïrnïñ 90-nçï ellarï axïrïnnan birle daimi çïgïp kilgän matbugat xäbärlärennän dä, Rossijaneñ häm böten dön’janïñ xokuk sagïnda toruçï ěkologik oeşmalarïnïñ sajtlarïñnan da belergä bula.

Bez Rosssija Federatsijase xökümäteñnän şunï teläp, itäbez tere keşelär östendä 50 el bargan täcribälärne tuktatïrga häm, Rossija Federatsijase Konstitutsijaseneñ 7, 15 stat’jalarïna turï kiterep xalïkara xokuk normalarïn ütärgä!

Rossija Federatsijase Konstitutsijaseneñ 41, 42, 69 stat’jalarï nigezendä Çiläbe ölkäsendä Konşak rajonïndagï tatar avïllarïñda jaşäüçelärgä FGUP PO "Majak" ta häläkät näticäsendä jaşäü möxitlarïnïñ radiatsija pïçranuï, agulï taşlandïklarnï elgalarga kontrol’sez agïzu, cirle xakimijat keşelärnïñ başbaştaklïgï, mäg"lümatlarnï jaşerü häm grazhdannarnïñ sälamätlegen, iminlegen täěmin itü öçen tieşle çaralar kürelmäü arkasïnda kilgän zïjannï tulïsïnça kaplaunï taläp itäbez.

Rossija Federatsijaseneñ jugarï däülät organnarï tarafïnnan aşïgïç räveştä tübändäge kararlar kabul itelergä tieş dip sanïjbïz:
a) avïllarnï, küçerelä torgan keşelärneñ teläklären isäpkä alïp, normal’ torak, ictimagïj-könküreş şartlarï häm jaşäü, belem alu, ěşläü öçen başka şartlar tudïrïp, ilneñ ěkologik jaktan çista, sälamätleklärenä kilgän avïr zïjannï beterügä fajda itärdäj töbäklärenä küçerü buença;
b) pïçrangan cirlärdä 1948 eldan xäzergä kadär jaşägän keşelärneñ hämmäsenä, şulaj uk allarnïñ balalarïna häm onïklarïna, jakïn tugannarïn jugaltu, sälamätleklärenä, mölkätlärenä zïjan kilü, moral’ häm matdi çïgïmnarïn kaplau öçen matdi kaplau jasau buença;
c) barlïk kategorijase zïjan kürgän keşelärneñ, berençel häm ikençel avïrularnï da kertep, ambulatorija, bol’nitsa häm sanatorij - kurort şartlarïnda tüläüsez dävalau, allarnï, meditsina çaralarï belän häm ictimagïj reabilitatsijaläü buença.

Bez şulaj uk üz däülätneñ grazhdannarïna karata, genotsidka jul kujgan xakimijat häm idaräçälek organnarnïñ citäkçelärenä xalïkara zakonnar nigezendä katï cäza birüne taläp itäbez!

Balalarïbïznïñ kiläçäge öçen cavaplïlïk xise toep, bez katgïj räveştä şunï:
"KÜP CÄFALAR KURGÄN CIREBEZNE DON’JAKÜLÄM ATOM -
TÖŞ ÇÜPLEGENÄ  ÄJLÄNDERMÄGEZ !”

Atom idaräçälekneñ ěşçänlege näticälärennän kürengänçä,
BU BÖTEN KEŞELEKKÄ HÄLAKÄT BELÄN JANÏJ !



Möräcägat’kä imza kujdïlar:

Käbirov G., "Teça" zhämägat’ oeşmasï citäkçese, Çiläbi - Möslim
Çuprov V., Mäskäü şähäre
Frumkin E.V., Demokratik sojuz, Mäskäü
Tarasov D.V., Mäskäü
Saderdinov T., XDP "Vatan", Mäskäü
Minaçev M., XDP "Vatan" predsedatele, Mäskäü
Bikbaev A., "Vatan" XDP äg"zasï, Mäskäü
Ximaev O.S., SPS, Mäskäü
Şiabetdin Ş., XDP "Vatan", Mäskäü
Nasretdinov X., "Vatan", Mäskäü
Raşitov R.X., Ximki şähäre
Evstifeeva L.I., Mäskäü
Kärimova N.X., Mäskäu
Zimbovskij A.G., Ekaterinburg şähäre
Gladilin S.F., NP "Grazhdanin" cämägat’ fondï administrativ direktorï
Gladilina I.S., Mäskäü
Iskändärov G.A., "Möselman xalïklarï üseşe fondï" cämägat’ oeşmasï räise, Mäskäü

Şul Möräcägatkä INTERNET aşa rizalïşkanarnïñ isemlege