Landış Xarrasova

Çiläbeneñ Möslim awılında yäşäwçe millättäşlärebezne küçeräçäklär

Çiläbedäge millättäşlärebezne, yäğni Möslim awılında yäşäwçe tatarlarnı qayda küçerü turında süzlär küptän yörde. Sovet zamanındağı atom sänäğäteneñ “Mayaq” kombinatında bulğan şartlaw näticäsendä, Qunaşaq rayonında, ayırım alğanda Möslim, Tatar Qarabolağı, Üzbägeräk awıllarınd yäşäwçe millättäşlärebez zıyan kürde. Bu şartlaw Çernobıyl' häläkätennän dä köçleräk bulğan dilär.

2007 yılda bu äfätkä inde 50 yıl tula, ämma uzğan ğasırnıñ 60 yıllarında planlaştırıylgan çaralar xäzer genä ütälä başladı, yäğni zararlanğan Teça, yäğni Tınıç yılğası yanındağı Möslim rayonındağı 741 xucalıqnı küçerü turında kileşendä

Sergey Kirienko citäklägän Rusiä atom oyışması häm Çiläbe ölkäse xakimiäte küçerü öçen 1 million sum bülergä qarar qıldı. Älege 1 million sum xisabına Möslimdäge millättäşlärebez 3 saylaw mömkinlege bar. Yıraq cirlärgä kitärgä telämäwçelär öçen Möslim stansiäsennän yıraq tügel barlıq uñaylı şartlar bulğan Yaña Möslim digän bistä tözeläçäk. Çiläbeneñ gubernator urınbasarı belderüençä, yortlarnıñ proyektları inde kiläse yıl başına äzer bulaçaq.

Tuğannarı, balaları yanına, yäğni üzäkkä Qunaşaq rayonına küçärgä teläwçelär öçen şulay uq küpfatirlı yort tözeläçäk. Äytergä kiräk, rayon üzägennän Möslim awılı 15 çaqrım yıraqlıqta ğına urnaşqan. Ägär bu ike şart belän dä riza bulmasalar isä millättäşlärebez aqçalata 1 million sumnı alıp üzläre telägän cirgä küçenä alaçaq. İnde urın tabıp quyuçı millättäşlärebez dä bar ikän. Barlıq 3 şart öçen dä 1 million sum aqça citäçäk dip sanıy citäkçelek.

Rusiä Prezidentınıñ Ural federal' okrugıyndagı wäkile Petr Latıyşev Rossiyskaya gazeta”ğa belderüençä, aqça bülü turındağı mäs'älä şaqtıy ozaq xäl itelgän. Monıñ öçen xätta il başlığına möräcäğät itärgä turı kilde di Petr Latıyşev. Añlaşıla ki, zararlı cirdän millättäşlärebezne küçerep utırtu belän mäs'älälär tögällänmi, çönki alarnı äle eşkä dä urnaştırırğa, balalarnı uqıtırğa kiräk. Şuña da qaramastan bu waqiğanı millättäşlärebez 50 yıl kötte. Tatarlarnı yaqlarğa dip Bötendönya tatar kongressı Başqarma komitetı qarşındağı keşe xoquqların yaqlaw komitetınıñ eşçe törkeme, ayırım alğanda advokat Roza Färdiewa, kongressnıñ äğzası Fäwziä Bäyrämovalar da barğan ide. Möslimdäge millättäşlärebezne küçerü turında Roza Färdiewa:

Bu äle tiz genä bulmas. Çönki bez anda barğaç küçereläse awıllarnı, bistälärne dä qarağan idek. Mondıy misallar buldı inde. Annarı Tatarstannan kilep eşlär yörü dä iğtibarnı cälep itkänder dip uylıym.

Roza Färdiewa äytüençä, alar Möslimgä darular da, kitaplar da iltkän bulğannar. Andağı xalıqnıñ xälen niçek tä bulsa ciñeläytergä tırışqannar. Roza Färdiewa:

Awıldağı xalıq arğan ide. Möslimnän tış Tatar Qarabolağı, Üzbägeräk awılları da bar, alarğa da iğtibar kiräk.

Roza Färdiewa 1 millionnı qullarına alğan millättäşlärebez Tatarstanğa da küçenep qayta alır ide dip belderä Roza Färdiewa:

Bez berençe tapqır barğanda Möslim xalqı ğariza kertkän ide Tatarstanğa küçenergä teläwläre turında. Ul çaqta aqça yuqlıqqa zarlağannar ide. Menä xäzer andıy mömkinleklär bar.

Möslim awılındağı barlıq keşe küçerelgäç isä älege awılğa başqa keşelär kilep utırmasın öçen anı cir belän tigezliäçäklär.

http://www.azatliq.org/news/local/tb/archives/2006/12/04.ASP#557230